پژوهش ها

گندم

نام علمی triticum L

انگلیسی Wheat

منشاء

گیاهان زراعی که در نقاط مختلف دنیا و در شرایط آب و هوایی کشت می گردند و گندم احتمالا یکی از اولین گیاهانی است که به وسیله انسان زراعت شد و به همین دلیل مهمترین گیاه زراعتی به شمار می آید .

گندم بیشترین و مهمترین غله ای است که در جهان کشت می شود .در حال حاضر مهمترین گیاه زراعی مورد استفاده انسان است . این گیاه حدود 12 تا 17 هزار سال قبل از میلاد در خاورمیانه کشت می شده و حدود 10 تا 15 هزار سال قبل از میلاد در آسیا وجود داشته ولی بطور دقیق چه موقع و توسط چه کسی و مرکز اصلی گندم اولیه مشخص نمی باشد احتمالا از سوریه و فلسطین به مصر و بین النهرین و سپس به ایران آمده و از طریق ایران به هندوستان و چین و روسیه و اروپا و از طریق اروپا به سایر نقاط جهان انتقال یافته است .

برخی از گیاه شناسان مرکز اولیه گندم را از مصر می دانند زیرا متعقدند که مقداری از دانه های گندم در مقبره مصریان قدیم و در کنار رود نیل بدست آمده است.

این گیاه حدود 6500 سال قبل از میلاد در مناطقی از آسیا مانند ایران و عراق و هندوستان و قفقاز و همچنین اطراف دریای مدیترانه وجود داشته و حدود 2500 تا 3000 سال قبل از میلاد نیز در چین کشت می شده .

حدود 000\350 گونه گیاهی شناخته شده اما تنها 24 گونه آن برای رفع احتیاجات انسان به عنوان گیاه زراعی استفاده می شوند.

تقریبا یک ششم از کل زمین های زراعی جهان زیر کشت گندم است. از سال 1995 به بعد تولید گندم با سرعتی بسیار بیشتر از دوره قبل افزایش یافته است .

گندم بیشترین و مهمترین غله ای است و بالاترین تولید و بیشترین سطح زیر کشت جهانی را شامل می شود. و مهمترین محصول کشاورزی ایران است

مهمترین کشورهای تولید کننده گندم :

آژانتین – آمریکا – برزیل – اوروگوئه – پرو – شیلی – کانادا- مکزیک – افغانستان – ایران- استرالیا و ....

ارزش و اهمیت موارد استفاده گیاه

گندم از قدیمی ترین و پر مصرفترین گیاهان زراعی جهان می باشد. مهمترین منبع غذایی می باشد به دلایل :

سهولت کشت و تولید وحمل و نقل - ذخیره و امکان کشت در اکثر نقاط - به علت کمی نیاز آب می توان آن را در مناطق خشک کشت کرد ( دیمی )- کالری زیاد گندم – به آسانی می توان نان و سایر غذاهای دیگر تهیه کرد – در هر مرحله مصرف می توان هر مقدار مورد نیاز را آن برداشت کرد و مصرف نمود و.....

آردی که از گندم حاصل می شود بیشتر نان که یکی از مواد اولیه خوراکی است تولید می شود .

اهمیت گندم بیشتر مربوط به خواص فیزیکی و شیمیایی موادی است که دانه آن را تشکیل می دهد که پس از تبدیل به آرد می توان انواع نان – بیسکویت و شیرینی و غذاهای مختلف تهیه نمود و آرد گندم بر سایر غلات برتری دارد .

گلوتن گندم داری 85% پروتئین 6% نشاسته و 3\8 % چربی می باشد . پروتئین گندم از لحاظ غذایی فوق العاده پر انرژی است بخصوص سبوس ان دارای پروتئین زیادی می باشد.مطابق گزارش سازمان خواروبار کشاورزی جهانی در حال حاضر سالانه در جهان حدود 85 میلیون تن پروتئین مصرف می شود که حدود 40 میلیون تن از گندم تامین می گردد.

دانه گندم علاوه بر تامین خوراک اصلی انسان به مصرف خوراک پرندگان و برخی از حیوانات اهلی و در برخی ار کارخانجات صنعتی نیز مورد استفاده قرار می گیرد ساقه و کاه ان نیز برای تهیه بستر دامها و کاغذ سازی و پوشش سقف ساختمانها و در روستاها به عنوان سوخت و تقویت زمینهای زراعتی مورد استفاده قرار می گیرد .

مهمترین موارد ترکیبات شیمیای دانه و کاه گندم عبارتند از :

نشاسته پروتئین ویتامین ها

موا دقندی اسید پانتوتنیک ویتامین 1

سلولز نیاسین ویتامین 2

چربی ویتامین ویتامین 6

مواد معدنی

گندم دارای 72- 57 نشاسته و قند 25- 8 پروتئین 15- 10 آب 2-1 چربی

1-2 سلولز و سایر مواد دیگر میباشد.

رده بندی (طبقه بندی )

گندمهای پراکنده در نقاط مختلف جهان که همگی مربوط به جنس بوده و دارای 450 تا 600 جنس و حدود 6000 گونه می باشند و در سال 1935به سه گروه طبقه بندی شده است :

- گروه گندمهای دیپلوئید

گندمهای این گروه شامل گونه های با 14 کروموزوم می باشند و به گندمهای یک دانه ای موسومند .

- گروه گندمهای تتراپلوئید

گندمهای این گروه دارای 28 کروموزوم می باشد و به گندمهای دو دانه معروفند .

- گروه گندمهای هگزاپلوئید

گندمهای این گروه دارای 42 کروموزوم هستند و به گندمهای نرم یا معمولی و یا گندم نان موسوم می باشند.

مشخصات کلی برخی از گندمها عبارتند از :

t.monococcum گندم یک دانه ای

مرکز اولیه آن در قفقاز و آسیای صغیر بوده سنبله آن نسبتا کشده و باریک و ریشک دار بوده ریشک آن نسبتا کوتاه است اغلب در مناطق کوهستانی بهتر رشد ونمو کرده شرایط سخت و نامساعد محیط را بخوبی تحمل می نماید در خاکهای متوسط رشد ولی محصول آن زیاد نیست برای تامین علوفه نیز استفاده می گردد در کشورهای شمال آفریقا- آلمان – روسیه – مجارستان – یوگوسلاوی کشت می گردد.

T0dicoccooides

این گندم شباهت زیاد به گندمهای وحشی دارد سنبله آن فشرده و مسطح و ریشک دارو دانه های آن نوکتیز دارد در کشورهای شرق مدیترانه – قفقاز – عراق – فلسطین- ایران کشت می گردد و نام وحشی فلسطینی معروف است .

T0durum

این گندم در ناحیه آتلانتیک پیدا و شناخته شد دارای دانه های شفاف به رنگ سفید زرد تا قرمز روشن – خیلی سخت - دارای سنبله های پر و ریشکدار –برای ماکارونی مناسب است. مناطق مورد کشت در ایران : اراک – کردستان – لرستان – آذربایجان – قزوین – اصفهان و خراسان می باشد. مهمترین کشورهای تولید کننده : اسپانیا – یونان – ترکیه –ایران – عراق – پاکستان – امریکا – کنادا – شیلی و....

Ti dicoccum گندم دو دانه ای

چون در روی هر سنبلک فرعی این گندم دو گل بارور شده و دو دانه بوجود می آید دو دانه معروف است . انواع پاییزه ریشک دار به سرما مقاوم در مناطق سرد ایران مانند اراک- آذربایجان – نقاط سردسیر خراسان و اصفهان و در کشورهای یوگوسلاوی – سویس – فرانسه – پاکستان – امریکا و ... کشت می گردد مبدا آن کوههای جنوبی اروپا و اروپا مرکزی است.

طبقه بندی زراعی گندمهای ایران

1- گندمهای بومی

2- گندمهای اصلاح شده

1- گندمهای بومی ارقام داخلی شامل گندمهایی می باشد که در نتیجه بررسی ها در مناطق مختلف کشور و از طریق سلکسیون از بین ارقام گوناگون بومی و برای کشت به کشاورزان معرفی و توزیع شده ان مهمترین گندمهای این گروه عبارتند از :

گندم آذر – گندم امید – گندم خلیج – گندم دیهیم – گندم روشن – گندم زرندی – گندم سفیدک – گندم شاه پسند- گندم شاهی – گندم عطائی – گندم دستجردی – گندم طبسی – گندم قرمزک ورامین گندم ریحانی – گندم ملقانی و ....

برای نمونه یکی از موارد فوق توضیح داده می شود

گندم آذر : این گندم ذر سال 1329 از یک توده بذر محلی آذربایجان (خوی) بدست آمده و در سال 1335 به نام آذر نامگذاری گردیده مشخصات آن : سنبله آن بدون ریشک – سنبله سست و دوکی شکل – اندازه بوته بلند – رنگ آن زرد و مایل به سفید – نیمه پاییزه – نسبتا زود رس – مقاوم به ریزش – حساس

به زنگ قهوه ای و زنگ سیاه –برای مناطق ذیم پاییزه کشور نظیر کوهستانی کردستان – لرستان – کرمانشاه- همدان و آذربایجان و بخش از خراسان مناسب است و می توان آن را به صورت دیم و آبی کشت نمود.

2- ارقام اصلاح شده حاصل از هیبریداسون :

در سالهای اخیر ارقام متعددی از گندمهای خارجی به کشور ما وارد شده و

با آزمون در ایستگاههای مختلف تهیه نهال بذر در سراسر کشور ارقامی مناسب برای هر منطقه ومحیط های مختلف کشور ایران سازگاری داشته اند بدست آمده که شامل :

گندم آژانتین – گندم ازادی – گندم آکووا- گندم اروند- گندم البرز- گندم بیات – گندم بزوستایا 1 – گندم بیستون – گندم خزرا – گندم داراب – گندم سبلان گندم مکزیکی – گندم مغان 1 – و .....

گندم آرژانتین:

این گندم در سالهای گذشته از کشور آرژانتین به ایران وارد شد سنبله های آن بدون ریشک – رنگ سنبله و دانه هایش زرد نسبتا تیره و دانه های آن درشت – ارتفاع بوته هایش متوسط و زود رس است .

این گندم به سرما حساس ولی در برابر ورس – گرما – ریزش و بیماریهای قارچی مقاوم می باشد و برای کاشت در مناطق معتدل و گرم مناسب است.

گندم در آمریکا شمالی 5 گروه اصلی گندم کشت می شود : قرمز سخت زمستانه – قرمز سخت بهاره – قرمز نرم زمستانه- گندم سفید و دوروم

اکولوژی گندم

کشت و کار و رشد و نمو گندم در تمام نقاط دنیا و در آب و هوای مختلف امکان پذیر می باشند . گندم گیاهی است که در نیمکره شمالی و جنوبی کشت می شود .

لیکن برای هر محیط و آب و هوا نژاد بخصوصی را باید کشت کرد که با آن محیط سازگار باشد و به همین دلیل است که نژاد های گوناگون و بیشمار گندم در نقاط مختلف دنیا وجود دارد .

جوانه زدن و پنجه زنی – ساقه رفتن – خوشه یا سنبله رفتن – گل دادن – تشکیل و رسیدن دانه و ... به عوامل بستگی دارد که در رشد و تولید محصول گندم موثر می باشد این عوامل جوی عبارتند از :

1- حرارت

2- نور

3- رطوبت و خشکی

4- خاک

5- باد

حرارت :

گندم در مراحل مختلف رشد و به مقادیر متفاوت حرارت نیاز داشته و به طور کلی در برابر سرما و گرما مقاومت مناسبی از خود نشان می دهد . بذر گندم هر گاه در شرایط مناسب رطوبت و اکسیژن قرار گیرد در حدود 4 درجه سانتی گراد شروع به جوانه زدن می نماید اما در ابتدای رشد بویژه در نژاد پاییزه درجه حرارات به حدود 4 و 5 زیر صفر باشد رشد گندم متوقف و به خواب رفته و هیچ گونه فعالیت ندارد .

در مناطق گرم این گیاه تا گرمای 50 درجه را بخوبی تحمل کرده این گیاه از نزدیک خط استواتا حدود 60 درجه عرض شمالی و 40 درجه عرض جنوبی رشد می نماید.

گندمهای بهاره نسبت به پایزه برای رسیدن به رمراحل رشد به گرمای کمتری نیازمند است .

در مناطق استوایی درجه حرارت خیلی زیادتر از حد تحمل گندم است نمی توان گندم کاشت .

در مناطق مرتفع استوایی که از سطح دریا ارتفاع ( 900 تا 3900متر) داشته باشد علت کاهش درجه حرارت می توان گندم کشت کرد.

حداقل درجه حرارت برای تولید جوانه زدن در ارقام مختلف متفاوت است ولی به طور کلی بین 3 تا 5 درجه تغییر کرده و مناسب ترین درجه برای تولید جوانه 6 تا 8 درجه سانتیگراد است .

مقاومت گندم در برابر سرما نسبتا زیاد است وبستگی به سن گیاه و مراحل مختلف رشد ان تغییر می نماید و در مراحل اولیه رشد حساسیت ان بیشتر می باشد . نژاد پاییزه در مناطق سرد کشت می شوند و سرمای 35- را تحمل می نماید ولی حد متوسط تحمل گندم در برابر سرما حدود 10 تا 17- درجه میباشد.

تغییرات حرارت سریع و ناگهانی نباشد زیرا در این صورت صدمه شدیدی به اندامهای هوایی گندم وترد خواهد شد.

در مرحله جوانه زدن ، بذر گندم در حالتی بخوبی جوانه تولید می نماید که درجه حرارت بیش از 4 درجه سانتیگراد باشد هر چه حرارت بیش از 4 باشد جوان زدن زودتر انجام می گیرد بهترین و مناسب ترین آن 8 تا 10 و حداکثر 20 تا 22 درجه سانتیگراد می باشد.

مرحله تشکیل سنبله ، عوامل حرارت خیلی ضروری است در مرحله تشکیل سنبله تا رسیدن دانه درجه حرارت هیچ گاه نباید کمتر از 14 و بیشتر از 24 درجه سانتیگراد باشد.

پنجه زنی ، درجه حرارت بسیار موثر است گندمهای بهاره 15 تا 16 درجه بخوبی پنجه تولید می نماید .

گندمهای پاییزه در حرارتهای کم قدرت تولید پنجه زیادی خواهند داشت وبخوبی و با سرعت زیاد پنجه تولید می نمایند.

نور :

نور اثر مستقیم در زندگی و دوره رشد این گیاه دارد هر چه شدت نور بیشتر باشد طول دوره زندگی گندم کوتاه می شود و زودتر می رسد. بدون نور عمل کربن گیری متوقف می شود در مناطق مرطوب و پوشیده از ابر نبات بخوبی نرسیده ودوره رشد خیلی طولانی خواهد بود .

رطوبت و خشکی :

رطوبت عامل بسیار مهمی است در زندگی این گیاه بی نهایت موثر می باشد. هر چه محیط دارای رطوبت کمتر و خشکتر باشد به نبات و رشد ان صدمه وارد شده وموجب پژمردگی نبات و چروکیدگی دانه می گردد در این حالت گیاه احتیاج به اب دارد و ابیاری توصیه می شود.

از طرفی دیگر وجود رطوبت مناسب در عمل کربن گیری دخالت دارد آب جهت نقل و انتقال مواد از اندامی به اندام دیگر دخالت دارد آب مقاومت نبات را در مقابل گرما زیادتر می نماید.

مناسب ترین نسبت رطوبت موجود در خاک برای تولید جوانه از بذر گندم بین 50 تا 65 % و حداقل 35 % می باشد

گندمها در مقابل خشکی و کم ابی مقاومت داشته و به گندمهای گزروفیل معروفند و بر عکس گندمهای در مناطق مرطوب کشت می شوند گندمهای هیگروفیل معروفند.

خاک :

در تعیین خاک جهت کشت گندم در درجه اول محیط را در نظر گرفته زیرا در نقاط مرطوب جنس زمین نسبت به نقاط خشک فرق می نماید در مناطق خشک برای کشت باید گیاه در زمینهای سنگین رسی و یا رسی هوموسی کشت نمود.

در خاکهای خیلی سنگین و رسی جوانه زدن خیلی دیر انجام می شود .

به طور کلی کشت گندم در هر خاکی امکان پذیر می باشد مشروط بر انکه خاک شور و باتلاقی نباشد.

همچنین خاکهایی که سطح انها در اثر ادوات کشاورزی بالاآمده و پوک شده برای کشت گندم مناسب نیست . پس گندم باید در خاکهایی کشت گردد که کاملا نشست کرده و خاک زیاد نرم و پودر نباشد .

بهترین و مناسب ترین خاک برای کشت گندم خاکهای لیمونی و لیمونی شنی است که از رسوب رودخانه ها تشکیل شده اند و یا خاکهای رسی و سیلیسی باشند .گندم چنون دارای ریشه افشان و سطحی است احتیاج به خاکهای عمیق ندارد .

باد :

وزش باد ملایم و خنک بر مزرعه گندم مفید می باشد . وزیدن باد گرم و خشک در مرحله گروه افشانی تا پر شدن دانه بسیار مورد توجه می باشد زیرا ایجاد اختلال در باروری با تبخیر شدید رطوبت دانه ها شده و باعث می شود انتهای سنبله بصورت خشکیده و پیچش دار و به رنگ سفید در می اید بادهای شدید در مراحل بعد از سنبله رفتن بخصوص زمان تشکیل و پر شدن دانه که ساقه ها بار سنگینی تحمل می کنند سبب خوابیدگی محصول می شود .

مرفولوژی (مشخصات گیاه شناسی)

گندم گیاهی است یک لپه ، علفی و یکساله و از تیره غلات و جنس و دارای گونه های مختلف بسیار زیاد است

اندامهای مختلف گندم عبارتند از :

- ریشه : افشان و سطحی است ریشه های اصلی و فرعی از محل طوقه خارج شده و همگی هم قطر می باشد . ریشه گندم تا عمق 80 سانتیمتر نفوذ کرده و در خاکهای خیلی عمیق لیمونی تا عمق یک و نیم متری نفوذ کرد و عوامل اصلی رسد و نمو گندم اب می باشد.

- ساقه : مثل تمام گیاهان تیره غلات بند بند و توخالی و استوانه ای است وجود دسته های فیبر موجب استحکام ساقه شده و این ویژگی موجب مقابل با ورس ( خوابیدگی ) می شود علاوه بر ساقه اصلی دارای ساقه ثانویه (پنجه) نامیده می شود.

- برگ : معمولا 7 تا 8 برگ از محل گره های ساقه خارج شده

- گل آزین : در انتهای هر ساقه گندم یک سنبله وجود دارد که داری یک محوراصلی و در روی محور اصلی ، سنبلک ها یا سنبله چی بوجود می ایند و هر یک دارای 3 تا 5 گل می باشند که پس از عمل لقاح معمولا دو گل در هر سنبلهچی بارور و تبدیل به دانه می گردد هر گلچه شامل یک مادگی یا پوشیده شده و در ان 3 تا 5گل وجود دارد و هرگل توسط دو عضو به نام پوشینه از اطراف احاطه گردیده است و بعلاوه در اطراف هر پرچم و مادگی سه زائده کوچک به نام پوشینک وجود دارد .

سنبله های گندم در نژادهای مختلف به حالت فشرده و نیمه فشرده و سست و یا نیمه سست بوده و رنگ سنبله نیز در ارقام مختلف از سفید تا قرمز تغییر می نماید.

گندم گیاهی است خدوگشن برخی از نژادهای گندم در انتهای پوشینه دارای تیغه ای باریک و گاهی بلند به نام ریشک بوده که برخی دیگر فاقد ان می باشند رنگ و اندازه و شکل ریشک در نژادهای مختلف متفاوت بوده و به 4 گروه تقسیم می شوند :

1 – گندمهای ریشک بلند 2- گندمهای ریشک کوتاه 3- گندمهای بدون ریشک 4- گندمهای در انتهای پوشینه

- دانه : مانند سایر غلات گندمه می باشد و پوست دانه ان ار از اطراف احاطه نموده است و به شکل بیضی و رنگ دانه مختلف بوده سفید مایل به زرد ، زرد و تا قرمز تغییر می نماید.

فیزیولوژی

مطالعه فیزیولوژی گندم برای عملکرد رشد گندم امری ضروری می باشد زیرا نمو گیاه از مراحل رویش و زایش و پرشدن دانه است که در طی آن گیاه اندام های خود را به وجود آورده و رشد می دهد و چرخه زندگی خود را کامل میکند در طول هر دوره توسط اثرات متقابل بین عوامل ژنتیکی و محیط تعیین می شود که شامل سبزشدن گیاه – برجستگی دوگانه که اندکی پس از شروع گلدهی رخ میدهد – آغازش سنبلچه انتهایی – سنبله دهی - گل دهی – گل شکفتگی – رسیدگی و برداشت محصول می باشد این مراحل مورد توجه قرار می گیرد.

سه مرحله اصلی 1- مرحله رویش 2- مرحله زایش 3- مرحله پر شدن دانه

مرحله رویشی زمانی که برگها آغازش شده اند.

مرحله زایش هنگامی که نمو گلچه رخ میدهد تا زمانی که تعداد گلچه های بارور تعیین می شود .

مرحله پرشدن دانه زمانی که دانه اولین بار سلولهای اندوسپرم را ایجاد کرده و سپس رشد می دهد تا تعیین وزن نهایی دانه گندم .

گره و برگ گندم شامل : برگ - گره - میانک - زبانک - گوشوارک - ساقه - نیام

هر بند ساقه را یک گره و فواصل آنها را میانگره می گویند.

هر برگ دارای دو قسمت پهنک و غلاف تشکیل شده است غلاف هر برگ در جهت طولی شکافی دارد بخش یا تمام میانگره را پوشانده و در محل اتصال آن به پهنک یک زائده به نام زبانک و یک جفت زائده به نام گوشوارک دیده می شود

گل شامل : گلومل - نافه شامل 3 تا 4پرچم - تخمدان - گلوملول - پوشش گل ( بساک)- کلاله

هر گل شامل یک مادگی یک برچه ای ساده با کلاله دو شاخه ای و پری شکل و 3 پرچم می باشد بساک هر پرچم شبیه عدد ایکس می باشد.

کاسبرگ و گل برگ در گندم وجود ندارد اما برگ های تغییر شکل یافته بنام پوشینه داخلی و خارجی می باشد

سنبلچه گل آذین : سنبلچه – مادگی – گلچه

گل گندم دریک گروه محور سنبله قرار گرفته اند را یک گلچه و به مجموع آنها یک سنبلچه می گویند. هر سنبلچه داخل یک جفت پوشش قاشقی به نام پوشه قرار می گیرند.

ضمائم سنبلک : گلوم- دانه- گلومل

دانه شامل : پوشش دانه - سلول آلرون - بخش تجمع نشاسته - جنین - کرک دانه

در اثر تکامل تخم ، گیاهک ( جنین و رویان ) دانه بوجود می آید و با رشد و تکامل لقاح اندوخته غذای دانه یا اندوسپرم حاصل می شود.

اندوخته نشاسته ممکن است نرم (آردی ) یا سخت (ماکارونی ) باشد.

از تغییر و تکامل دیوار، تخمدان ، پوسته دانه . از تغییر و تکامل تخودان بخش میوه حاصل میشود.

میوه در گندم به صورت چند لایه سلولی به دانه چسبیده و جدا کردن ان فقط با آسیاب کردن ممکن می باشد.

شکل دانه گردف بیضوی، تخم مرغی، و رنگ آن سفید و قرمز و رنگهای حد وسط آنها می باشد.

ریشک نقش فیزیولوژیکی مهمی را در شرایط مناسب و یا نامساعد محیط برای گندم می باشد . ریشک ها دارای کلروپلاست و روزنه بوده و عمل فتوسنتز را بخوبی انجام می دهند و نژادهای که داری ریشک بوده به علت مقاومت بهتر در مقابل گرما وخشکی در مناطق گرم وخشک عملکرد بیشتری نسبت به انواع بدون ریشک تولید می نمایند در صورتی که گندمهای بدون ریشک مخصوص کشت در مناطق معتدل و سرد می باشند.

ریشک از نظر کلی اندامی از گندم است که دیرتر از سایر اندامها بوجود می اید بنابرین سازگاری ان با شرایط خشک بیشتر بوده و سهم ان از نظر مقدار آبی که توسط سایر اندامهای گیاه از بین می رود کمتر می باش.

روش های کشت

سطح زیر کشت گندم در جهان حدود 31 % از کل محصولات زراعی را شامل شده و درصد پراکندگی و مقدار تولید به شرح زیر است:

نام درصد سطح زیر کشت درصد تولید

آسیا 34 37

آمریکا شمالی 17 20

اروپا 11 21

آمریکا جنوبی 4 3

اقیانوسیه 4 3

آفریقا 4 2

شوروی 26 24

نوع کشت بر حسب امکانات زراعت گندم به عوامل زیاد چون مقدار آب موجود در منطقه - شیب دار بودن زمین یا مسطح بودن زمین – شرایط جوی و نزولات آسمانی – وسایل و ماشین الات کشاورزی – وسعت زمین – تجربه کشاورز – استفاده از کود و نوع بذر و .... بستگی خواهد داشت و روشهای مختلف در مناطق مختلف ایران تحت تاثیر عوامل یاد شده بالا خواهد بود .

گندم بصورت دیم و آبی کشت می گردد.

در زراعت دیم برای انکه بذر و گیاهی که از آن بوجود می آیند بهتر بتوانند از رطوبت زمین استفاده نمایند لازم است عمق کاشت بذر زیادتر باشد تا ریشه در عمق مناسب خاک قرار گیرد .

در زراعت آبی به علت وجود رطوبت و مواد غذایی بیشتر چون رشد گیاهان بیشتر می باشد و در نتیجه مقدار پروتئین دانه ها نیز زیاد خواهد بود.

وقتی روش آبیاری بارانی باشد باز هم برخی از کشاورزان با توحه به احتمال خرابی دستگاه ترجیح می دهند ایجاد خار نمایند و حتی آب اول را به روش سنتی بدهند و بعد از آبیاری بارانی استفاده کنند بناربراین در این روش هم روش کاشت همان بذر پاشی است .

زراعت مکانیزه چون از کلیه عوامل به نحو مطلوبی استفاده می شود کشت به وسیله بذر پاش و روی خطوط مشخص (روش خطی ) و به فواصل معین انجام می شود واز طرفی دیگر شرایط کاشت از نظر عمق بذر و استفاده گیاهان از آب و مواد غذایی و غیره کاملا یکسان می باشد معمولا بذر کمتری مصرف شده بنابراین مقدار پروتئین دانه ها همیشه بیشتر از گنده های حاصل از زراعت کرتی و سنتی که با دست کشت شده و هیچ گونه فاصله ای برای بذر و ردیفهای در نظر گرفته نمی شود خواهد بود.

در استانهای ایران همچون خراسان – سمنان – فارس – تهران – ورامین و... کشت آبی رواج دارد .

استان مازندران و گلستان و ... روش دیم و برخی استانها هم دیم و هم آبی مانند کردستان – همدان – آذربایجان - اصفهان – اردبیل و... کشت می کنند.

زمان کشت گندم در ایران بنا بر جو و درجه حرارت در نقاط مختلف مختلف می باشد و به طور کلی مناطق گرم در ماههای خیلی گرم و در مناطق سردسیر در ماههای خیلی سرد امکان کاشت گندم وجود ندارد .

گندم از نظر زمان کاشت یه گندمهای پاییزه و بهار تقسیم می شود

گندم پاییزه را زمانی کشت می کنند که گرمای تابستان تمام شده و سرمای زمستان نیز شروع نشده است و بعکس کشت بهاره باید زمانی کشت نمود که سرما و یخبندان زمستان وجود نداشته و گرمای نسبتا شدید اوایل بهار شروع نشده باشد .

برای کاشت باید مبتنی بر ترکیبی از اطلاعات میزان آب خاک و میزان دریافت بارندگی مورد انتظار است. در شرایط خشک تر ممکن است کشت عمیق تر مناسب است رابطه مستقیم بین اقلیم شناسی و تولید کشاورزی وجود دارد

منابع

زراعت غلات – گندم تالیف دکتر ناصر خدابنده

گندم : اکولوزی و فیزیولوژی تالیف ساتوره – اسلافر – ترجمه محمد کافی – احمد جعفر نژاد – مجید الاحمدی

زراعت گندم اینترنت

آقای شیبانی و حسینعلی واریته های اصلاح شده گندم – انتشارات بذر وزارت کشاورزی

آقای صدری و بهروز ارقام اصلاح شده گندم های ایرانی انشارات گروه زراعت و اصلاح نباتات

خاك ورزي

- روش و هدف خاک ورزی

خاک ورزی عملیات مکانیکی به منظور اماده سازی زمین برای زراعت روی خاک انجام می شود .

هدف ایجاد محیط مناسب برای جوانه زنی بذر- رشد ریشه – کنترل گیاهان هرز- فرسایش خاک و کنترل رطوبت خاک است.

نخستین گاوه اهن مجهز به نوک اهنی با دست کشیده می شد و پس از ان گاو اهنهای سه تیغی تکامل یافت .ظهور ابزارهای خاک ورزی شبیه انواع امروزی از اوایل قرن 16 اغاز گردید و پس از ان در قرن 18 ابزارهای خاک ورزی مانند: گاو اهن چرخدار و... جنگ جهانی دوم در نتیجه پژوهشهای مراکز علمی و اموزشی طرحهای جدیدی از گاو اهن و سایر ابزارهای خاک ورزی ارادئه شد.

این پژوهشهای مراکز علمی برای درک صحیح فرایند خاک ورزی و در راستای اصلاح کیفیت کار ابزار های خاک ورز- کاهش مقاومت خاک در برابر این ابزارها و دستیابی به ویژگیهایی چون سبکی ، مقاومت و دوام زیاد، سهولت سرویس و نگهداری ، کارایی بالا و سایر مشخصات مطلوب برای سازندگی بود.

2- هدف و نتایج عملیات خاک ورزی

هدفهای اصلی عملیات سالانه خاک ورزی عبارت از ایجاد شرایط مطلوب و پایدار در خاک که ضمن ایجاد بستری مناسب برای بذر زمینه مطلوبی برای تکامل ساقه و ریشه فراهم کند و به طور خلاصه میتوان ایجاد و حفظ نرمی یا پوکی خاک را مهمترین هدف خاک ورزی دانست.

نتایج مورد انتظار از انجام عملیات خاک ورزی عبارت از :

1- سامان دادن به وضعیت بقایای گیاهی برای کاهش مزاحمت انهادر عملیات بعدی از طریق مدفون ساختن بقایا در خاک و اختلاط انها با خاک

2- هوادهی به خاک برای تامین میزان هوای مطلوب برای حیات و فعالیت میکروارگانیسم های خاک

3- کنترل گیاهان هرز از طریق دفع انها – مدفون ساختن بذرها های سطحی گیاهان هرز و افزایش درجه تاثیر مواد شیمیایی علف کش

4- مخلوط کردن سموم وکودهای دامی و شمیایی

5- تامین شرایط مطلوب برای نفوذ رطوبت در خاک و جلوگیری از تبخیر سطحی

6- کنترل حشرات از طریق زیر خاک کردن بقایای گیاهی حامل لارو حشرات

7- کنترل دمای لازم برای جوانه زدن بذر

8- نرم کردن و تثبیت خاک در حد مورد نیاز برای جذب رطوبت و توسعه رشد

9- صاف کردن زمینهای ناهموار و ایجاد شیار برا یکاشت و ابیاری

10- کنترل فرسایش خاک مانند تراس بندی

نوع عملیات خاک ورزی نقش مهمی در تنظیم ماده الی خاک و چرخه عناصر غذایی در بقایای گیاهی و دیگر مواد الی ایفا می کند در اکثر سیستم های خاک ورزی مرسوم بقایای گیاهی در زیر خاک مدفون می شوند و خاک به منظور کنترل علف هی هرز و تهیه بستر بذر به شدت بهم می خورد .

بطور کلی خاک ورزی سبب کاهش توده زنده میکروبی خاک می شود .کاهش توده میکروبی خاک نیز سبب کاهش توان چرخه ای عناصر غذایی تخریب ساختمان خاک و کاهش نفوذ اب به خاک و افزایش سله سطحی خاک می شود.

عملیات خاک ورزی در دیم عمدتا هدفهای زیر است :

1- کنترل علف های هرز

2- افزایش ذخیره و نگهداشتن رطوبت درخاک

3- کنترل فرسایش بادی و ابی

4- تهیه بستر بذر برای استقرار گیاهان

3- روشهای خاک ورزی

عملیات خاک ورزی برای اماده سازی بستر بذز به دو نوع عملیات :

1- عملیات اولیه

2- عملیات ثانویه

عملیات اولیه خاک ورزی کارهای ابتدایی و اصلی روی خاک دست نخورد و به منظور کاهش مقاومت و پیوستگی خاک و پوشانندن بقایای گیاهان سطحی و همگن سازی ساختار خاک است و این عمل با گاو اهن انجام می شود.

عملیات ثانویه به دنبال عملیات اولیه به منظور تهیه بستر بذر و با چنگه (هرس ) اجرا می شود .

این دو سری عملیات روش متداول خاک ورزی را تشکیل می دهند. در حالی که مهندسان ماشینهای کشاورزی و کارشناسان گیاه شناسی و خاک

شناسی عقیده دارند که اجرای دائمی این روش افراط در عملیات خام ورزی است و نتایح نا مطلوب دارد. از این رو در سالهای اخیر روشهای دیگر مانند:

کم خاک ورزی – بی خاک ورزی – ورز کاشت- کهینه خاک ورزی مورد توجه قرار گرفته است.چنینی روشهای می تواند سبب کاهش انرژی مکانیکی و کار مورد نیاز را به حداقل رسانده و تعدا رفت و امد ماشین را بر روی خاک کاهش و فرسایش و ذخیره رطوبت خاک شود .

1-4- ابزارهای خاک ورزی اولیه

این ابزارها که گاو اهن نامیده می شود به جای بیل که ابزارهای سنتی و بسیار نا مناسب ولی کم بازده است برای شخم به کار گرفته و انواع مختلف بر حسب شرایط خاص منطقه و زمین کارگر دارد. و با نیروی کشش دام اسب و گاو نر استفاده می شد در ایران نوع خاص ان گاو اهن بومی رایج که بعضی از مناطق کشور هنوز از ان استفاده می کنند .

5- انواع گاو اهن

گاو اهنها را می توان به 2 گروه اصلی برگردان دار و مخصوص طبقه بندی کرد.

1- گاو اهن بر گردان دار که از متداولترین ابزارهای شخم است و شبیه کار بیل است و امروزه انواع ان در تراکتور استفاده قرار می گیرد

2- گاواهنهای مخصوص شامل بشقابی – چیزل و دوار و همچنینی زیر شکنها که این گاو اهنها فقط در موارد خاصی استفاده می گیدد که از برگردان دار میسر نباشد و یا توصیه نشود.

گاو اهنهای بر گرداندار و بشقابی در بعضی از مناطق نیمه خشک که سیستم ایش بدون بقایای گیاهی بکار گرفته می شود خیلی از کشاورزان از این نوع گاواهن برای اجرای عملیات اولیه ردر زمان ایش و تهیه بستر بذر استفاده می کنند خاک را بریده و ان را بر می گردانند و علف های هرز – بقایای گیاهی و بذرعلف های هرزرا دفن می کنند.

گاو اهن برگرداندار:

گاو اهن برگرداندار ممکن است مجهز به یک یا چند خیش بوده که با

عرض برش های گوناگون عرضه می شوند ان قسمت از گاواهن برگرداندار که خاک را برش میدهد خیش نامیده می شود. بصورت یک طرفه که فقط خاک را به طرف راست بر می گردانند و هم بصورت دو طرفه که خاک را به هر دو طرف راست و چپ بر گردان می کنند وجود دارند .

گاواهن بشقابی :

مجهز به تیغه های مدور مقعر ( بشقاب) بوده و هر بشقاب بطور جداگانه روی قاب نصب شده و لایه ای از خاک را بریده و بر می گرداند. بنابراین بیشتر بقایای گیاهی سطحی را دفن و خاک را خرد می نماید.

بشقاب ها بطور مایل نسبت به چهت حرکت بمنظور نفوذ مناسب و جابجایی خاک است

در سرعتهای 5 تا 8 کیلومتر در ساعت کار می کنند و به بهنرین وجه با کشاورزی مکانیزه قابل تطیبق می باشند.

فرق بین این دو

نوع گاواهن بشقابی نیاز به نیروی کششی نست به نوع برگرداندار دارد ولی حجم خاک کمتری را بهم می زند.

در خاکهای سخت و خشک – خاکهای چسبیده - خاکها ی با کفه شخم – خاکهای خیلی ساینده و خاکهای پر از ریشه گاو اهن بشقابی بهتر از گاو اهن برگرداندار شخم می زند .

1-6- ادوات خاک ورزی اولیه :

ادوات خاک ورزی اولیه خاک را برش داده خرد نموده و ممکن است بقایای گیاهی را بوسیله برگردان لایه سطحی دفن نمایند همین ماشینها ممکن است بقایای گیاهی را با لایه خاک ورزی شده مخلوط یا بصورت نسبتا دست نخورده روی سطح خاک رها نمایند خاک ورزی اولبه عملیات شدیدتر و نسبتا عمیق تری نسبت به خاک ورزی ثانویه می باشد و اغلب سطح خاک ناهمواره ها رها می شود اگر چه سطحی صاف نیز می تواند حاصل شود.

7- انواع ادوات خاک ورزی اولیه:

گاواهن بشقابی (توضیح داده شد )

گاو اهن بر گردان دار( که توضیح داده )

گاواهن پنجه غازی :

ادواتی با ساختار سنگین که مجهز به تیغه های وی شکل بوده که عرض ان تا دو متر است و برای حفظ بیشترین مقدار بقایای گیاهی در سطح خاک است بهتر در خاک نفوذ می کند ولی پوشاندن ریشه علف های هرز و بقایای گیاهی مشکل است .

برای کنترل بیشتر علف های هرز عملیات خاک ورزی باید در زمانی که هوا گم بودن و خاک برای خرد شدگی بهبنه به اندازه کافی خشک است انجام گیرد.

در غالب شرایط برای برای از بین بردن علف های هرز سرعتهای بیشتر از 8 کیلومتر در ساعت جهت بهم خوردگی کافی در خاک لازم می باشد. همچنین برای بهبود کنترل علف های هرز می توان ضمائمی مانند: خاکپوش کوبه – هرس دندانه فنری – علف کن –به این ماشین اضافه نمود.

پنجه غازی را برای عملیات خاک ورزی ثانویه نیز می توان استفاده نمود معمولا در هر نوبت عملیات خاک ورزی با این ماشین مقدار بقایای سطحی به میزان 10% کاهش می یابد.

گاو اهن قلمی :

گاو اهن قلمی دارای قاب سنگین بوده که فاصله ان تا سطح خاک زیاد و فاصله بین زانوها معمولا 3\0 متر می باشد . انها را می توان به تیغه های قلمی به عرض 50 میلیمتر مجهز نمود و می توان تیغه های قابل تعویض از نوع پنجه غازی – نوک تیز- دانه میحی – به انتهای هریک از ساقه ها نصب نمود.

هدف اساسی استفاده از گاو اهن قلمی سست و لق کردن لایه های خاک بهبود تهویه خاک و از بین بردن علف های هرز می باشد.خاک را سست و لق نموده و بطور جزیی ان را برگردان می کند. علف های هرز را با کندن ریشه های ضعیف وخشکاندن در سطح خاک از بین می برد.

برای بهبود کنترل علف های هرز و تراز کردن سطح خاک ضمائمی همچون علف کنو یا خاکپوش کوب مستقیما به پشت ساقه های اخرین ردیف نصب می شوند. در بعضی از شرایط از گاو اهن های قلمی جهت انجام عملیات خاک ورزی ثانویه نیز استفاده می شوند.

تیغه های باریک یا قلمی جهت عملیات خاک ورزی اولیه استفاده می شود.

تیغه های پهن تر یا پنجه غازی برای عملیات خاک ورزی ثانویه استفاده می شود.

گاو اهن قلمی خاک را شکسته، بهم زدن و موجب تهویه خاک با حداقل برگردان شدن لایه خاک ورزی شده می گردد و همچنینی بقایای بیشتری جهت نگهداری رطوبت و کنترل فرسایش در سطح خاک رها می نماید.

زیر شکنها :

زیزشکنها که در خاک ورزی متناوب می شوند برای خرد کردن لایه های متراکم در اعماق خاک مناسب اند

این ادوات مجهز به ساق هایی هستند که با فواصل مناسب در یک راستا یا یک در میان و یا روی قاب وی شکل قرار می گیرند.

برای خاک ورزی عمیق – قاب و ساقه های قوی مورد نیاز است . زیر شکن زنی به خاک ورزی در عمق زیر لایه معمول خاک ورزی اطلاق میشود و نیاز به تراکتور های پر قدرتی دارد که مجهز به عامل های خاک ورزی با طراحی مناسب هستند.

اثرات مفید زیزشکن زنی معمولا موقتی بوده و پس از یک سال ناپدید می گردد خاک ورزی عمیق خاکهای رسی سنگین می تواند سرعت نفوذ اب به خاک و ظرفیت نگهداری اب رد دوره ایش را افزایش دهد.ولی به محض اینکه خاک مرطوب شد و ترک ها و شکاف ها ناپدید شدند خاک به حالت اولیه اس بر می گردد.

خشک شدن طبیعی این خاکها تقریبا به خوبی زیز شکنی زنی در ایجاد ترکهای عمیق موثر است . اضافه کردن بال به دوطرف پای هر شاخه زیر شکن و قرار دادن عاملهای خاک ورز سطحی کار در ردیف جلویی شاسی ماشین می تواند بازده این ماشین ها را بطور معنی داری افزایش دهد.

گاو اهن کج ساق :

این ماشین یک نوع زیر شکن سطحی کار است که برای خرد کردن خاک نواحی عبور و مرور تراکتور یا نواحی متراکم شده با حداقل بهم خوردگی خاک سطحی و بقایای گیاهی موجود روی سطح ان طراحی شده است.

عامل های خاک ورز ان را از تعدادی ساقه تشکیل شده است که روی قاب سنگینی که شبیه قاب گاو اهن برگرداندار است نصب شده است . و در مدل شاسی بلند که برای کا در بقایای گیاهان سطحی انبوه طراحی شده .

عمل گاو اهن کج ساقه بلند کردن و انداختن خاک در سر جای قبلی اش است که با این عمل موجب می شود لایه خاک ورزی شده با حداقل بهم خوردگی بقایای گیاهی سطحی شکسته و خرد شود.

خاک هم زن ها :

خاک همزن بعنوان ماشین خاک ورزی اولیه و ثانویه برای خاک ورزی کامل یا نواری استفاده می شود . این ادوات دارای محور موتور گردی هستند که بطور عرضی نسبت به جهت حرکت تراکتور قرار گرفته و تیغه های انحناء دار ان خاک را بریده و بقایای سطحی را خرد کرده و انها را در لایه بهم خورده مخلوط می کنند. تواند مورد نیاز برای خاک همزن حدود سه برابر گاو اهن برگرداندار است .این ادوات مقدار زیادی از بقایای سطحی را وارد خاک نموده و نسبت به سایر اداوات خاک ورزی کلشی ، مقدار کمی بقایای گیاهی روی سطح خاک رها می سازند.اگر چه انها خاک را نرم می کنند ولی ادواتی ایده ال برای مخلوط کردن علف کش ها با خاک می باشند .

2-4- ابزارهای خاک ورزی ثانوی:

پس از شخم زدن زمین در عمق معمولا برابر با عمق خاک زراعی کلوخه می شود . بستر بذز در صورتی اماده خواهد شد که کلوخهای سطحی در عمق کمتر از عمق شخم شکسته شوند. درجه خرد شدن کلوخها بستگی به نوع و اندازه بذر و احتمال تثبیت بستر بذز بستگی به نوع و وضعیت خاک زراعی دارد خاک ورزی ثانوی می تواند در دفع گیاهان هرز و در نتیجه حفظ رطوبت خاک نیز موثر واقع شود.

ابزارهای خاک ورزی ثانوی در انواع و شکلهای مختلف عرضه شده اند و با استفاده از هر یک از انها به تنهایی یا همراه نوع دیگر می توان بستر نهای بذر را تهیه کرد . دیسک ها- کولتیواتور مزرعه – خاک همزن – چنگه ها- غلتکها- و ماله ها ایزار های خاک ورزی ثانوی است.

2-6- ادوات خاک ورزی ثانویه :

عملیات خاک ورزی ثانویه عموما پس از عملیات خاک ورزی اولیه انجام می گیرد .

عمق عملیات معمولا کمتر از عملیات خاک ورزی اولیه بوده و اصولا جهت کاهش اندازه کلوخه های ایجاد شده در اثر عملیات خاک ورزی اولیه - تراز و فشرده کردن خاک – پرکردن فضاهای پر از هوا در خاک – از بین بردن علف های هرز سطحی – تهیه بستر بذر مناسب انجام می گیرند.

انواع و موارد کاربرد خاک ورزی ثانویه که عموما در کشاورزی دیم استفاده می شوند.

2-7- انواع ادوات خاک ورزی ثانویه

دیسک های سبک :

این ادوات از نظر طراحی شبیه دیسک های سنگین کار بوده اما از نظر ساختمانی خیلی سبک تر هستند. بطور کلی این نوع دیسک ها داری بشقابهایی کوچکتر هستند که با فواصل کمتر نسبت به هم قرار گرفته و بطور خاص برای استفاده پس از عملیات خاک ورزی اولیه طراحی شده اند.

هرس های دندانه فنری :

این ادوات برای تهیه بذر و در بعضی شرایط برای خاک ورزی سطحی پس از اینکه گیاه کاشته شده قبل یا بعد از سبز شدن گیاه استفاده می شوند.

هرس ها یا چنگه ها سطح خاک را مسطح کرده برای بهبود ذخیره رطوبت در سطح خاک ایجاد خاکپوش خاکی نموده ، کلوخه های سطحی را خرد نموده و شرایط مناسب جوانه زنی علف های هرز یکساله را از بین می برند.

هرس های دارای داندانه های میخی شکل صلب یا فنر حلقوی یا میله ای فنری صاف و یا میله ای فنری اس شکل می باشند که بصورت یک در میان در دو ردیف مجاور قرار گرفته اند.

اثر هرس داندانه فنری بر خاک شدیدتر از سایر هرس های از قبیل هرس دندانه میخی و هرس قاب توری است.عموما در سیستم ایش لخت پس از استفاده از گاو اهن های برگرداندار یا بشقابی استفاده می شود.

این هرس وسیله بسیار مناسبی برای پر کردن منافذ از هوا در خاکهای خاک ورزی شده و ایجاد خاکپوش خاکی در سطح خاک بمنظور کاهش تبخیر می باشند. این ماشین در تراز و فشرده کردن بذر نیز موثر است ولی هرس ها عملکرد مناسبی با وجودبقایای گیاهی در سطح خاک ندارند.

کولتیواتور مزرعه :

این ادوات از نظر شکل ظاهری و مشخصه کاری شیبه گاو اهن های قلمی می باشند. ولی دارای ساختمان سبکتری هستند . این ادوات عمدتا برای از بین بردن علف های هرز کوچک و تهیه بستر ذرز بعد از خاک ورزی اولیه طراحی شده اند.

کولیتواتور مزرعه ای مجهز به بازوهایی از جنس فولاد فنری است که دارای تیغه اهنگری شده یکپارچه بوده و یا دارای سوراخ های نصب بیلچه ها یا پنجه غازی قابل تعویض می باشد. کار ان شبیه هرس دانه فنری است. این ادوات نیزدر بقایای گیاهی بطور موثر نمی توانند کار کنند چرا که فاصله بین بازوها ی انها کم است.

علف کن دوار :

ااین وسیله مجهز به میله ای با سطح مقطع گرد یا مربع شکل به ابعاد 20 تا 40 میلیمتر بوده و با توجه به جهت حرکت ماشین بصورت عقب می چرخد و در عمق 120 میلیمتر زیر سطح خاک کار می کند.

چرخش میله موجب تثبیت خاک زیرین شده و از گیر کردن میله با بقایای گیاهی جلوگیری می کند. علف کن عامل خاک ورزی بسیار مناسبی برای کنترل علف های هرز کوچکو سفت کردن بستر بذر و رها نمودن بیشترین مقدار بقایای گیاهی بر روی سطح خاک می باشد. با هر بار کرا علف کن فقط 5 تا 10 % از بقایای سطحی خاک کاهش می یابد.

علف کن توام با نیم – قلمی :

این ماشین شبیه علف کن است با این اختلاف که یک ردیف نیم قلمی مستقیما در زیر میله علف کن نصب شده است. پهنا ان 50 میلیمتر و در فئاصل 100 تا

1500 میلیمتری از هم قرار گرفته اند.

برای نفوذ در زمین سخت در نظر گرفته شده اند و بعنوان وسیله خاک ئرز ثانویه بویزه هنگامیکه خاک سفت است استفاده می شود . بار هر عبور ماشین کاهش در بقایای سطحی حدود 10% می باشد.

کولیتواتور غلتان :

ادواتی هستن که برای کنترل علف های هرز کوچک و باریک برگان و شکستن سله خاک استفاده می شوند . برای خاک ورزی سریع سطحی قبل یا بلافاصله پس از سبز شدن گیاه استفاده می شود.

دندانه های انحناء دار صلب بر روی چرخ هایی که روی سطح خاک می غلتند نصب شده و تقریبا بطور مستقیم در خاک نفوذ کرده و ضمن چرخش خاک را بلند می کنند . این ماشین قابلیت کار در بقایای گیاهی متوسط تا 3000 کیلوگرم در هکتار را دارد و عموما توزیع بقایای گیاهی در سطح خاک را یکنواخت تر می کند.

علف كن ايستا :

اين علف كن به منظور کنترل بهتر علف های هرز مستقیما در عقب پنجه غازی یا گاو اهن قلمی می تواند بکار برده شود . در مقایسه با علف کن های دوار نیاز به انرژی بیشتری حهت کشیدن در داخل خاک دارند ولی خاک را سفت نکرده و ریشه علف های هرز را بطور موثر قطع نمی نمایند.

خاکپوش کوب :

این ادوات شبیه کولتیواتورهای غلتان سنگین کار هستن اما دارای دندانه های انحناء دار قوی بوده که بر روی گروه های زاویه دار قرار دارند و دندانه ها معمولا عقب سو می چرخند. بطوریکه اول قسمت انحنادار عقب دندانه ها با خاک برخورد کرده و از این طریق بر خاک اثر می کنند. بدون اینکه بقایای گیاهی را بپوشانند.

خاکپوش کوب ها کلوخه ها را شکسته علف های هرز را از خاک بیرون کشیده و سطح خاک را بمنظور کاهش تبخیر نرم نموده و مواد شیمیایی پیش – رویش را با خاک مخلوط می کنند .

خاکپوش کوب ماشینی عالی جهت از بین بردن علف های هرز سفت کردن

بستر بذر و رها کردن بقایای گیاهی در سطح خاک می باشد.

معمولا در هر عبور ماشین بقایای سطحی با اندازه 10 تا 15 % کاهش می یابند. خاکپوش کوب ها همچنین توزیع بقایا را بهبود بخشیده و موجب درگیری انها با خاک می شوند ولی با پهن کردن بقایا تجزیه انها را تشدید می کنند.

منابع

خاک ورزی برای تولید محصول مولف : R - G گادوین

ترجمه : عباس همت – رضا مصدقی

وزارت جهاد کشاورزی سازمان تحقیقات – اموزش و ترجمه کشاورزی

اینترنت خاک ورزی

گندم

نام علمی

گیاهان زراعی که در نقاط مختلف دنیا و در شرایط اب و هوایی کشت می گردند و گندم احتمالا یکی از اولین گیاهانی است که به وسیله انسان زراعت شد و به همین دلیل مهمترین گیاه زراعتی به شمار می اید .

این گیاهحدود 12 تا 17 هزار سال قبل از میلاد در خاورمیانه کشت می شده و حدود 10 تا 15 هزار سال قبل از میلاد در اسیا وجود داشته ولی بطور دقیق چه موقع و توسط چه کسی و مرکز اصلی گندم اولیه مشخص نمی باشد از سوریه وفلسطین به مصر و بین النهرین و سپس به ایران امده و از طریق ایران به هندوستان و چین و روسیه و اروپا و .... انتقال یافته است

این گیاه حدود 6500 سال قبل از میلاد در مناطقی ار اسیا مانند ایران و عراق و ... وجود داشته است .

مهمترین کشورهای تولید کننده گندم :

آژانتین – آمریکا – برزیل – اوروگوئه – پرو – شیلی – کانادا- مکزیک – افغانستان – ایران- استرالیا و ....

ارزش و اهمیت غذایی گندم (استفاده گیاه )

گندم از قدیمی ترین و پر مصرفترین گیاهان زراعی جهان می باشد. مهمترین منبع غذایی می باشد به دلایل :

سهولت کشت و تولید وحمل و نقل ، ذخیره و امکان کشت در اکثر نقاط – به علت کمی نیاز اب می توان ان را در مناطق خشک کشت کرد ( دیمی )- کالری زیاد گندم – به اسانی می توان نان تهیه کرد –

اردی که از گندم حاصل می شود بیشتر نان که یکی از مواد ائلیه خوراکی است تولید می شود . اهمیت گندم بیشتر مربوط به خواص فیزیکی و شیمیای موادی است که دانه ان را تشکیل می دهد که پس از تبدیل به ارد می توان انواع نان – بیسکویت و شیرینی و غذاهای مختلف تهیه نمود و ارد گندم بر سایر غلات برتری دارد .

مهمترین موارد ترکیبات شیمیای دانه و کاه گندم عبارتند از :

نشاسته پروتئین ویتامین ها

موا قندی اسید پانتوتنیک ویتامین 1

سلولز نیاسین ویتامین 2

چربی ویتامین ویتامین 6

مواد معدنی

مشخصات گیاه شناسی

گندم گیاهی است یک لپه ، علفی و یکساله و از تیره غلات و جنس و دارای گونه های مختلف بسیار زیاد است

اندامهای مختلف گندم عبارتند از :

- برگ : معمولا 7 تا 8 برگ از محل گره های ساقه خارج شده

ربشک نقش فیزیولوژیکی مهمی را در شرایط مناسب و یا نامساعد محیط برای گندم و سایر غلات دارا می باشد. ریک ها داری کلروپلاست و روزنه بوده و عمل فتوسنتز را بخوبی انجام داده و نژادهای که داری ریشک بوده به علت مقاومت بهتر در مقابل گرما وخشکی در مناطق گرم وخشک عملکرد بیشتری نسبت به انواع بدون ریشک تولید می نمایند در صورتی که گندمهای بدون ریشک مخصوص کشت در مناطق معتدل و سرد می باشند.

ریشک از نظر کلی اندامی از گندم است که دیرتر از سایر اندامها بوجود می اید بنابرین سازگاری ان با شرایط خشک بیشتر بوده و سهم ان از نظر مقدار ابی که توسط سایر اندامهای گیاه از بین می رود کمتر می باش.

رده بندی (طبقه بندی )

- گروه گندمهای دیپلوئید

گندمهای این گروه شامل گونه های با 14 کروموزوم می باشند و به گندمهای یک دانه ای موسومند .

- گروه گندمهای تتراپلوئید

گندمهای این گروه دارای 28 کروموزوم می باشد و به گندمهای دو دانه معروفند .

- گروه گندمهای هگزاپلوئید

گندمهای این گروه دارای 42 کروموزوم هستند و به گندمهای نرم یا معمولی و یا گندم نان موسوم می باشند.

مشخصات کلی برخی از گندمهای فوق عبارتند از :

گندم یک دانه ای

طبقه بندی زراعی گندمهای ایران :

1- گندمهای بومی

2- گندمهای اصلاح شده

گندمهای بومی ارقام داخلی : گندم آذر – گندم امید – گندم خلیج – گندم دیهیم – گندم روشن – گندم زرندی – گندم سفیدک – گندم شاه پسند- گندم شاهی – گندم عطائی – گندم دستجردی – گندم طبسی – گندم قرمزک ورامین و ....

ارقام اصلاح شده حاصل از هیبریداسون :

اکولوژی گندم

کشت و کار و رشد و نمو گندم در تمام نقاط دنیا و در اب و هوای مختلف امکان پذیر می باشند . گندم گیاهی است که در نیمکره شمالی و جنوبی کشت می شود . لیکن برای هر محیط و آب و هوا نژاد بخصوصی را باید کشت کرد که با ان محیط سازگار باشد و به همین دلیل است که نژاد های گوناگون و بیشمار گندم در نقاط مختلف دنیا وجود دارد .

عوامل جوی که در رشد و تولید محصول گندم موثر می باشد عبارتند از :

حرارت – نور – رطوبت و خشکی

حرارت

گندمهای بهاره نسبت به پایزه برای رسیدن به رمراحل رشد به گرمای کمتری نیازمند است .

در مناطق استوایی درجه حرارت خیلی زیادتر از حد تحمل گندم است نمی توان گندم کاشت .

در مناطق مرتفع استوایی که از سطح دریا ارتفاع ( 900 تا 3900متر) داشته باشد علت کاهش درجه حرارت می توان گندم کشت کرد.

مقاومت گندم در برابر سرما نسبتا زیاد است وبستگی به سن گیاه و مراحل مختلف رشد ان تغییر می نماید و در مراحل اولیه رشد حساسیت ان بیشتر می باشد . نژاد پاییزه در مناطق سرد کشت می شوندو سرمای 35- را تحمل می نمایدولی حد متوسط تحمل گندم در برابر سرما حدود 10 تا 17- درجه میباشد.

تغییرات حرارت سریع و ناگهانی نباشد زیرا در این صورت صدمه شدیدی به اندامهای هوایی گندم وترد خواهد شد.

تارنماي ترويج كشاورزي

پژوهش ها